در فلزکاری، نورد فرآیندی است که در آن فلز را از یک یا چند جفت غلتک عبور می‌دهند و ضخامت آن کاهش می‌یابد. این فرآیند برای یکنواخت کردن ضخامت یا به دست آوردن خواص مکانیکی مورد نظر صورت می‌گیرد. نورد را می‌توان در دماهای مختلف انجام داد و برای تولید انواع محصولات مثل ورق، پروفیل، میلگرد و … استفاده می‌شود.

نورد گرم راهی است که در آن شمش فولادی از طریق غلتک‌ها به ورق‌های با ضخامت کمتر تبدیل می‌شوند. در قرن هفدهم از دو غلتک چدنی برای این کار استفاده می‌کردند. با گذشت زمان، غلتک‌ها بزرگ شدند که برای حرکت دادن آنها از نیروی اسب یا پره‌های آبی استفاده می‌شد. در ضمن روی غلتک‌ها نیز شیارهایی به وجود می‌آوردند که محصولات کار گرم را می‌ساختند. به تدریج از غلتک‌های کوچک‌تر برای حرکت دادن غلتک‌های بزرگ‌تر استفاده شد تا نیروی مورد نیاز برای حرکت غلتک‌ها کاهش یابد.

مدتی بعد با اختراع ماشین بخار از آنها در این فرآیند استفاده شد. با پیشرفت صنعت، این روش به جای روش‌هایی مانند آهنگری و پخت‌گری برای ساخت فلزات مورد استفاده قرار گرفت. در ورق نورد گرم، تسمه، نبشی، ورق فولادی و میلگرد، فلز بین دو غلتک که فاصله آنها کمتر از ضخامت فلز ورودی و در جهت مخالف باشد، چرخانده می‌شود. درجه کاهش ضخامت در فرآیند نورد گرم، به میزان اصطکاک بین غلتک‌ها و سطح فلز بستگی دارد.

دمای نورد گرم

در روش نورد گرم، کنترل دما مهم است، بنابراین بهتر است ابتدا دمای فلز را به میزان معینی افزایش دهید. فرآیند نورد به گرم نگه داشتن قطعه برای مدت طولانی در دمای معین نیاز دارد. اگر دمای قطعه یکنواخت نباشد، تغییر شکل نیز یکنواخت نیست. برای مثال، اگر قطعات به اندازه کافی و یکنواخت گرم نشوند، سطوح گرم‌تر بیرونی نسبت به سطوح داخلی، زودتر نورد می‌شوند. در ضمن چنانچه بعد از گرم کردن، قطعه فلز سرد شود، سطوح سرد شده در برابر تغییر شکل مقاومت می‌کنند.

بنابراین در صورت تغییر شکل فضای داخلی که داغ‌تر و ضعیف است، احتمال ترک خوردن در آن قسمت و یا ترک خوردن در سطح وجود دارد. کارخانه‌هایی که تولید نورد گرم فلز دارند، معمولا از محصولات ریخته‌گری استفاده می‌کنند. پس از عملیات ریخته‌گری، خنک‌کاری به گونه‌ای کنترل می‌شود که بدون گرم کردن و جابجایی، محصول را وارد دستگاه نورد گرم کنند.

برای گرم کردن شمش در مقیاس کوچک یا برای انجام عملیات ثانویه، دمای مواد اولیه معمولا دمای اتاق است. برای پیشگرم این قطعات تا دمای مناسب می‌توان آنها را در کوره نفت‌سوز یا گازسوز قرار داد. در فولادهای کربنی ساده و فولادهای کم آلیاژ، دما معمولا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد است. برای میله‌های با قطر کم، از کوره القایی برای گرمایش استفاده می‌کنند.

نورد گرم معمولا در محدوده دمایی ۵۰ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد، بالاتر از دمای تبلور مجدد، متوقف می‌شود. تکمیل عملیات نورد در این دمای نهایی، از سخت شدن مواد جلوگیری می‌کند و دانه‌های ریز و یکنواختی تولید می‌کند. قبل از تغییر شکل اضافی، قطعه باید دوباره گرم شود تا به شرایط مناسب برای نورد برسد.

کاربرد نورد گرم

استفاده از ماشین های نورد نسبت به بسیاری از روش‌های شکل‌دهی محبوبیت بیشتری دارد. یکی از کاربردهای آنها، تولید ورق‌ با ضخامت‌های گوناگون است. ورق‌های ساخته شده با این روش، خواص مکانیکی فوق‌العاده‌ای دارند. شاید قیمت ورق کمی بالاتر برود، ولی ارزش هزینه کردن را دارد. امروزه در بازار آهن آلات از کار گرم برای ساخت مقاطع فولادی زیر استفاده می‌کنند:

• ورق
• نبشی
• تیرآهن
• ناودانی
• سپری
• میلگرد

اجزای خط نورد گرم کارخانه

اجزای اصلی مورد نیاز برای خط نورد گرم عبارتند از:

۱. کوره پیش گرم

این کوره وظیفه گرم کردن قطعه را تا دمای لازم برای نورد دارد. برای کوره باید سیستمی ایجاد کرد تا شمش در داخل کوره حرکت کرده و از ابتدای کوره وارد شود و با رسیدن شعله به انتها، دمای لازم را کسب کند.

۲. اجکتور

این دستگاه وظیفه برداشتن شمش‌ها که به دمای لازم برای نورد رسیده‌اند را بر عهده دارد.

۳. پوسته زدا

این دستگاه وظیفه از بین بردن پوست‌های ایجاد شده در اثر فرایند ریخته‌گری را بر عهده دارد.

۴. استند نورد گرم

این بخش شامل غلتک‌های افقی است که فرایند کاهش ضخامت قطعه را انجام می‌دهند.

۵. استد اجر

از این ابزار برای ایجاد ابعاد نسبتا دقیق از نظر عرضی و یکنواختی لبه‌های ورق استفاده می‌شود.

۶. ضخامت سنج

این دستگاه وظیفه اندازه‌گری ضخامت ورق تولیدی را بر عهده دارد.

۷. تاب‌گیر

از تاب گیر برای چرخاندن ورق پس از تولید استفاده می‌شود. این دستگاه با غلتک‌های کوچک کار می‌کند.

۸. خط خنک کاری

از این خط برای خنک سازی ورق تولیدی استفاده می‌شود که با توجه به شرایط محلی طراحی می‌شود.

۹. قیچی

وظیفه بریدن سر و انتهای ورق و همچنین شکل دادن به ورق را بر عهده دارد.

۱۰. دستگاه بسته‌بندی

این دستگاه به طور خودکار مسئولیت وزن ورق و بسته‌بندی ورق تولیدی را انجام می‌دهد.